تحلیل از فلسفه فرهنگی مقاومت و شهادت و سرمایه اجتماعی مقابله با سلطه
۱. پروسه تاریخی جهاد و شهادت؛ سرمایه‌ای برای عبور از بحران‌ها
ایران کنونی، ریشه‌های پایداری خود را تنها در تاریخ معاصر یا انقلاب اسلامی جستجو نمی‌کند. پدیده شهادت‌طلبی و جهاد در ژن تاریخی ایرانی، لکنتی هزارساله دارد که از ساحت اسطوره تا عرصه انقلاب، و از هشت سال دفاع مقدس تا کارزارهای منطقه‌ای، به‌صورت پیوسته پویایی و بازآفرینی شده است.
جامعه ایرانی، بحران‌های متوالی از اشغال و تجاوز خارجی تا تحریم‌های فرسایشی را با محور امید به آینده و سرمایه شهادت‌طلبی، به سکوی ارتقای هویت جمعی و رشد اجتماعی بدل کرده است؛ نه صرفاً مقاومت برای بقا، بلکه مقاومتی برای «بازآفرینی تمدن فعال» و مهندسی آینده.
۲. جهاد اجتماعی؛ از میدان نظامی تا جامعه و علم
تحولات عصر جدید ایران، جهاد را از قالب صرفاً نظامی به مدلی منسجم برای توسعه اجتماعی و بازآفرینی سرمایه انسانی تبدیل ساخته است.
در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه و نبردهای اخیر با اسرائیل و آمریکا، همان‌طور که نیروهای مسلح (ارتش، سپاه، بسیج) پیشانی صحنه بودند، دبیرستانی‌ها، نخبگان دانش‌بنیان، خبرنگاران میدانی، مادران شهیدپرور، و حتی استارتاپ‌های علمی و پلتفرم‌های روایت‌ساز نقش‌آفرینانی کم‌نظیر بوده‌اند.
این شبکه جهاد اجتماعی، پیوند دانش و ایمان و غیرت و تخصص را به الگوی جدیدی از قدرت ـ که انرژی مقاومت ملی را با فناوری، مشارکت و آگاهی ترکیب می‌کند ـ تبدیل نموده است.
۳. سیاست دشمن‌شناسی؛ خلق جغرافیای مقاومت نوین
در سلسله بحران‌های اخیر، افکار عمومی ایران دشمنی صِرف را جایگزین نکرد، بلکه آن را به فرصتی برای شناخت زبان قدرت و مهندسی تدافعی تبدیل کرد.
جامعه ایرانی، تهدیدهای اسرائیل و آمریکا را از سطح دولت به سطح جامعه کشاند و همه را بازیگر نظام امنیت ملی ساخت:
هکر نوجوان ایرانی،
شهروند مدافع روایت حقیقت در فضای مجازی،
مادر شهید یا دانشمند
همه در این صف قرار گرفتند تا چرخه تهدید و امید، بدل به موتور پویای هویت و امنیت پایدار گردد.
این ساختار مشارکتی، دشمنی نظام سلطه را به گفتمان آگاهی‌بخش بدل ساخته که تولید امنیت، عقلانیت و همبستگی اجتماعی را بازمهندسی می‌کند.
۴. مهندسی روایت و جهاد تبیین؛ کلیدواژه قدرت نرم ایران
یکی از مهمترین آوردگاه‌های نبرد دوازده روزه و مقابله با هژمونی رسانه‌ای، شکل‌گیری «میدان جهاد روایت» بود؛ جایی که رسانه‌های ملی، خبرنگاران جهادی و حتی کاربران عادی، حماسه آفریدند.
همزمان با بمباران زیرساخت‌ها، بمباران روانی و عملیات تحریف علیه هویت ایرانی جهت تسلیم یا ناامیدسازی مردم به‌شدت فعال شد.
اما جهاد روایت، با مستندسازی واقعیت، گزارش لحظه‌ای تلاش رزمندگان، شهدای رسانه و روایت مادران و کودکان قربانی، شکست طرح دشمن برای سیاه‌نمایی و تحریف اراده ملی را برملا کرد.
کمپین‌های امیدساز با رویکرد حرفهای به خلاقیت روایت، تضمین کرد که میدان روانی به میدان تولید امید ملی، عزتمندی جمعی و فرهنگ‌سازی “تاب‌آوری اجتماعی” ارتقا یابد.
۵. شهادت؛ از آیین سوگواری تا فناوری سرمایه اجتماعی
ایران، برخلاف بسیاری از نظام‌ها، شهادت را در حاشیه فرهنگ غم و ماتم نگه نداشته؛ بلکه آن را به «فلسفه‌ای برای خلق آینده» ارتقا داده است.
سیل حضور توده‌ها در تشییع شهیدان جنگ میدانی و رسانه‌ای (خبرنگاران، کودکان بی‌دفاع، رهبران میدانی و مدیران علمی) نقطه ثقل قدرت نرم و خودآگاهی تاریخی ملت ایران است.
شهید در فرهنگ ایرانی، نماد «حیات دوباره جامعه» و برترین یادمان امید است؛ الگویی برای عبور از بحران‌ها و تبدیل ترومای امنیتی به سرمایه همبستگی.
جامعه ایرانی، با پاسداشت حرفهای یاد و آرمان شهدا، فرهنگ “اندوه فعال” و “سوگواری سازنده” را بنیان نهاده است.
۶. تمدن‌سازی بر بستر جهاد و شهادت؛ راهبرد آینده‌ساز
برخورداری از سرمایه جهاد و شهادت، برای ایران صرفاً یک تکیه‌گاه روانی یا سنتی نیست؛ بلکه ستون محکم تمدن‌سازی و آینده‌نگری است.
وقتی رهبر معظم انقلاب، مفهوم “مهندسی امید” و “جهاد تبیین” را مبنای راهبرد رسانه و جامعه قرار دادند، این سیاست عملاً تبدیل به الگوی حکمرانی مشارکتی و مردم‌بنیان گردید.
در طرح‌های علمی و دفاعی، مدل تعاون و فداکاری ـ همبستگی فعال بین دانشگاه، صنعت، نیروهای مسلح و مردم ـ ضریب موفقیت و مشروعیت ملی را به اوج رساند؛ تا جایی که هر پیشرفت در انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای، صنایع دفاعی یا فناوری فضایی، به یاد و راه شهدای عرصه امنیت و علم مزین می‌شود.
۷. زیست جهادی ایرانیان در عصر پسا-تهاجم؛ نگاه استراتژیک به آینده
تجربه بحران‌های ۱۵ سال اخیر ثابت کرد ملت ایران هرگز شکننده‌ی پروژه فشار و تهدید نیست.
بلکه هر موج تهاجم دشمن (اعم از جنگ، تحریم، عملیات روانی و اغتشاش سایبری)، سرمایه جدیدی برای افزایش سطح آگاهی اجتماعی و تجربه زیست جهادی خلق می‌کند.
در «جنگ ترکیبی نوین»، ایران با ترکیب ظرفیت‌های میدانی نیروهای مسلح و سپاه، دانش مقاومت سایبری و روایت‌سازی رسانه جهادگر، نسل جدیدی از “امنیت مشارکتی” و “اقتدار چندلایه” را بنا کرده است.
موفقیت جمهوری اسلامی در حفظ وحدت، روحیه ملی و روحیه شهادت‌طلبی فعال، به‌ویژه در قشر جوان، ایران را به “منشور مقاومت و امید تمدنی” منطقه بدل ساخته است.
نتیجه راهبردی؛
جهاد و شهادت، ستون‌های حکمرانی نوین و مترقی ایرانی
در تحلیل نهایی، ایران امروز نه‌فقط بازیگر صحنه منازعه بلکه معمار گفتمان جدیدی از حکمرانی بر پایه جهاد و شهادت است.
«ایران؛ جغرافیای جهاد و شهادت»، اکنون برندگی پیام خود را با زبان فناوری، رسانه‌گری حرفهای، مشارکت اجتماعی و امید به آینده تثبیت کرده و سرمایه شهادت را، از اسطوره تا مدل توسعه، برای ملل دیگر الهام‌بخش ساخته است.
در جهان دستخوش تلاطم، این مدل ایرانیِ امید، جهاد و شهادت، می‌تواند نقشه راه آینده‌سازان و الگو گرفتن نسل‌های جویای امنیت و هویت باشد؛ الگویی متکی بر خرد، توسعه اجتماعی و سرمایه جاودان شهیدان، نه شعار و نه مصرف مقطعی احساسات.
عیسی نیسی، روزنامه‌نگار و مدیرمسئول مجموعه رسانه ای الفت ملت
- نویسنده : عیسی نیسی
